مجموعه ای از اصطلاحات عامیانه و کوچه بازاری ایرانی قسمت 13

دوبل-دو برابر

چاپ خوردن-به چاپ رسیدن

 

رگ خود را زدن-به حق خود قانع بودن-ادعای زیاد نداشتن

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)

 

اینجانب(تعبیر گوینده یا نویسنده از خود)

تخم دو زرده کردن-کاری بزرگ انجام دادن
چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری
خانه دار-رنی که اداره امور خانه را بر عهده دارد-کدبانو-زنی که شاغل نیست

 

رسیدن به عرصه-بزرگ شدن-به سن پختگی رسیدن

 

از این رو به آن رو شدن(یکسره دگرگون شدن، به‌کلی تغییر کردن)

دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن

توپ و تشر زدن-سخنان درشت به کسی گفتن-بر سر کسی فریاد زدن

خال باز-کسی که ورق ها را با تردستی می اندازد و مردم را فریب می دهد

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)

داغ کسی به دل کسی ماندن-عزادار شدن کسی به دلیل مرگ عزیزی

ابرو آمدن-عشوه ریختن-غمزه کردن

چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از مردم می گیرند

حضرت عباسی-راست و درست

خفه شدن-سکوت کردن-کسل شدن از تکرار حرفی
اسباب‌چینی-دسیسه‌چینی-توطئه‌چینی
بالا غیرتا-از راه جوانمردی و گذشت

داد کشیدن-عصبانیت و خشم نشان دادن

خواب و بیداری-در حالت بین بیداری و خواب

دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن

اُرُسی(کفش)

 

حرز جواد-دعایی منسوب به جواد امام محمد تقی

چَکه-شوخ و بذله گو

به حساب آوردن کسی-برای کسی اهمیت قائل شدن-دخالت دادن کسی
آدم مقوایی(بی‌اراده، کسی که هیچ‌کاری نمی‌کند)

پُر پشت-انبوه-بسیار روییده

درشت-حرف زشت-دشنام
خوردن-مغلوب شدن-شکست یافتن-فرودادن

تو ریختن دل-سخت نگران شدن و ترسیدن بر اثر شنیدن خبر ناگوار

چسش دادن کاری را-لفت و لعاب دادن-بیش از اندازه مهم وانمود کردن

حرام و حرس-ریخت و پاش
فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی

بیخ ریش کسی بستن-به زور دادن-تحمیل کردن

دررفتگی-حالت در رفته-از بند بیرون آمدن استخوان

دست پاچه شدن-مضطرب شدن-دست و پای خود را گم کردن

آمپر کسی بالا رفتن-از کوره در رفتن

خم شدن-دولا شدن

ابرو زدن-رضا دادن-اشاره کردن

دستمال ابریشمی-چاپلوسی-تملق

اسب چپ با همدیگر بستن-با هم کینه و دشمنی داشتن
دوا خور کردن-عرق خور کردن-مسموم کردن
تر و تازه-شاداب-شسته و رفته

 
ریز ریز-خرد شده-کاملن خرد
تُخس-ناقلا-شیطان-شرور

زیر سر کسی بودن-مسئول کاری بودن-در کاری دست داشتن

خود را به کوچه ی علی چپ زدن-خود را بی اطلاع نشان دادن
دو به هم انداز-فتنه انگیز-سخن چین

 

از خود در آوردن-دروغ‌پردازی کردن

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

حلال طلبی-نگا. حلال یابی طلبیدن

آقایی فرمودن-لطف کردن-محبت کردن

دیوان بلخ-جای بی انصافی و ستم رانی

جیغ جیغو-اهل داد و فریاد-پر سر و صدا
از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)
چشم دوختن-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد

پارتی بازی-حزب بازی-انجام کار از طریق سفارش و توصیه

دم کوتوله-کوتاه قامت-چیز کوچک

زیر سر کسی بلتد شدن-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

بچه افتادن-سقط شدن جنین

از زور پسی(از روی ناچاری، اجبارن)

دو رگه-از دو نژاد محتلف

خنزرپنزری-کسی که چیزهای خرده ریزه و کم بها می فروشد

خُردمُرد-شکسته و ریزه میزه

زبان تر کردن-سخن گفتن

حساب خرده-اختلاف کوچک-خرده حساب-بدهکاری مختصر
جوشکار-کسی که قطعات فلزی را به هم جوش می دهد

پشت بند-به دنبال-در ادامه-چیزی که پس از چیز دیگری بنوشند یا بخورند

 

حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه
خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند

بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری

دماغ گنده-ثروتمند-سرشناس

چیل-آدم بد بیار

چرت بردن کسی را-غالب شدن حالت خواب بر کسی

پشه کوره-پشه ی ریز

الو گرفتن(آتش گرفتن، (کنایه از شدت خشم و عصبانیت))

بزن و بکوب-ساز و آواز و رقص-مجلس بزم

جیر جیر کردن-داد و فریاد عاجزانه کردن برای میانجی طلبی

پات-بی آبرو-بی تربیت

 

خود را خراب کردن-خود را کثیف کردن

خوردنی-غذا-قابل خوردن

دَم دار-هوای گرم و پر رطوبت

زیر سر کسی بلند بودن-فریفته شدن به وعده های به تر-کسی که روزگار ناداری خود را فراموش کرده است
رگ ترکی-تعصب نژادی

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن

اهل عمل-کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند

دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر

دان پاشیدن-دانه ریختن-به قصد گرفتار کردن کسی به او امتیازات دادن

کسی را اذیت و آزار کردن

بابا غوری-نابینا-کور

در آستین داشتن-حاضر و آماده داشتن

تنگ گذاشتن-زیر فشار قرار دادن

الکی(بی‌هوده، بی‌خود، دروغکی)

دست پایین را گرفتن-کم ارزش و ناتوان فرض کردن

استخوان لای زخم گذاشتن-بلاتکلیف گذاشتن-کاری را کش دادن
بَر و بیابان-دشت و صحرا

آفتاب برِ دیوار آمدن(به پایان آمدن عمر)

پَکَر-افسرده-نومید-گیج-بی دل و دماغ-بی حوصله

زن ِ سفری-زن فاسد و بی عفت

آب کردن-جنس نامرغوب را فروختن

خرده شیشه داشتن جنس کسی-بدحنس بودن-آب زیرکاه بودن

توی هم لولیدن-با هم و کنار هم ایستادن و حرکت کردن

ریقش را در آوردن-بیرون آوردن مواد درون امعا و احشا

پیش چشم داشتن-در برابر چشم قرار دادن

چوبدار-گله دار-گوسفند دار

دستِ راست-سمت راست

خاله وارَس-آدم فضول

تار و تنبک-وسایل موسیقی-آلات ضرب و نوازندگی

چیز خور کردن-خوراندن سم یا موادی که رمالان و دعانویسان تجویز می کردند

چله ی تابستان-گرمای سخت

خودفروشی-فاحشگی-خیانت

ادرار بزرگ(مدفوع)

ازراه‌نرسیده-در همان لحظه‌ی رسیدن-به مجرد ورود

 

داوطلب-خواستار-نامزد

 

چشه ؟-او را چه شده ؟

جیب کسی را زدن-محتوای جیب کسی را ربودن

این جور که بویش می‌آید(چنان که از ظواهر امر پیدا است، از فرار معلوم)

چار دستی-قمار چهار نفری

پشه زدن-نیش زدن پشه

جیغ زدن-فریاد کشیدن-داد زدن

آرد خود را بیختن و الک را آویختن-کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

حبه کردن-دانه دانه کردن

این خاکدان-دنیا

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

 

چسبیدن خِر کسی-گریبان کسی را گرفتن و به اصرار چیزی خواستن
رقصاندن بز-هر دم بهانه گرفتن

روی غلتک افتادن-جریان دلخواه و طبیعی را به دست آوردن-دور برداشتن و سرعت گرفتن

 
 

دنگ دنگ-صدای برخورد دو چیز سخت به هم

چوبی رقصیدن-رقصیدن با دوستمال در دو دست

از گردۀ کسی کار کشیدن-کسی را به سود خود بی‌رحمانه به کار واداشتن

 

امان دادن-کسی را پناه دادن-از گناه کسی گذشتن

خوش آب و رنگ-سرخ و سفید چهره-زیبا و ملیح
 

دری وری گفتن-سخنان نامربوط گفتن-چرند و پرند گفتن-آسمان و ریسمان به هم بافتن

چادر درانی-جلوگیری از رفتن زن مهمان

آب را گل آلود کردن-برای سود خود کارها را به هم زدن

آدم بی‌معنی(آدم بی‌خود)
 

استغفرالله(خدا نکند، خدای نکرده، هرگز)

از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)

اول چلچلی(تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی))

پالان خر دجال-کار پایان ناپذیر

الیسون و ولیسون(وردی است که برای کسانی که منتظرشان هستند می‌خوانند)

آفتاب لب بام-پیری نزدیک به مرگ

پاک-به کلی-یکسره

ترتیب کسی را دادن-کسی را تنبیه کردن-به حساب کسی رسیدن

به گُه خوردن افتادن-با خفت از کرده ی خود پشیمان شدن
جای دشمن-کنایه از نشیمنگاه-ماتحت

دل کسی روی دل آدم بودن-درد دیگران را درک کردن-با دیگران غمخواری کردن

 

استخوان ترکاندن-رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ
چشمک زدن-بر هم زدن چشم به قصد ایما و اشاره

 

چوب شدن-ساکت و بی حرکت شدن-از ترس یا تعجب بر جای ماندن
چروک افتادن-چین افتادن-ناصاف شدن
زبان در قفا-زبان پس قفا

 
الابختکی(اتفاقی، تصادفی)

راهی کردن-روانه کردن-فرستادن

زنکه-لفظی توهین و تحقیرآمیز به زن

خوشایند-مطبوع-پسندیده

زنده به گور-کسی که در تیره روزی به سر می برد و زندگی اش فرقی با مردن ندارد

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید

خشت مال-دروغ گو-لاف زن
چارپایه-صندلی کوچک و بدون پشتی

حق-باج سبیل-رشوه
خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم

 
دست و پا شکسته-ناقص-ناتمام

از گلیم خود پا را درازتر کردن(از حد (توانایی) خود تجاوز کردن)
حاضری-غذایی که پختن نمی خواهد و به سرعت آماده می شود

 
پینه بستن-سخت شدن پوست کف دست و پا

 

آبکش کردن(سوراخ سوراخ کردن)

اُتُل(شکم، اتوموبیل)

بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت

از زیر کار در رفتن(تن زدن و نپذیرفتن کاری، کار را جدی نگرفتن)

آتش به مال خود زدن(کالایی را بسیار ارزان فروختن)

خشت به قالب زدن-نگا. خشت انداختن

 

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود
خشت انداختن-لاف زدن-گزافه گفتن

آوردن(باعث شدن، ایجاد کردن)

زبان تر کردن-سخن گفتن

دل و جگر چیزی را بیرون آوردن-چیزی را به هم ریختن-نامرتب و درهم و بر هم کردن

دست به سر و روی کسی کشیدن-کسی را نوازش کردن-کسی را اندکی آرایش کردن

اسپند روی آتش بودن(سخت نگران و دلواپس بودن، آرام و قرار نداشتن)
البرز-بلندقامت-دلیر

چپری آمدن-زود آمدن
زبان به دهان نگرفتن-پیوسته گریه کردن-آرام نگرفتن

دل کسی روی دل آدم بودن-درد دیگران را درک کردن-با دیگران غمخواری کردن

آفتابه گرفتن(آفتابه برداشتن)

خشک کن-دستگاه گرفتن رطوبت و خشک کردن لباس و پارچه

زبانی-شفاهی

بیخ گیس ماندن- بیخ ریش ماندن
روی چشم-اطاعت می شود !
تو دل کسی رفتن-به کسی حمله کردن-با اعتراض به کسی پاسخ دادن

خوش و بش-خوش آمد گویی و احوال پرسی-چاق سلامتی کردن

بتمرگیدن-نشستن به فرمان تحقیرآمیز
دست گرفتن کسی-مسخره کردن-به ریشخند گرفتن

خواب به خواب شدن-خواب از سر پریدن-بدخواب شدن

دست پخت-شیوه ی پختن-هنر پختن
خدا را بنده نبودن-بی نهایت عصبانی بودن-کفران کردن

دور گرفتن-به چرخش افتادن-پشت سرهم سخن گرفتن

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

بغداد خراب-شکم گرسنه
خورد و خوراک-خوردنی-آذوقه
چارواداری-زشت-وقیح-بی ادبانه

ریزه پیزه-کوچک اندام-ریز نقش

حوصله ی سر خاراندن نداشتن-گرفتاری و کار زیاد داشتن

دبه در پای شتر انداختن-در میان مردم فتنه انگیزی کردن

 

چل پله-آب انباری که دارای چهل پله است

آب شدن قند توی دل(لذت بسیار بردن)
دست دستی-سرسری-بی هوده-سطحی

از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن(از دارایی دیگران بخشیدن)

آب سیر(جانور خوش‌رفتار)

توپ و تشر زدن-سخنان درشت به کسی گفتن-بر سر کسی فریاد زدن

بازرس-مامور بررسی و کنترل

تو دهنی-ضربه ای که به دهان کسی بزنند-سخنی درشت در پاسخ کسی

 
ریغماسی-ضعیف و مردنی-مریض و کم مقاومت

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

راست و حسینی-رو راست-بی شیله پیله

پرت کردن-چیزی را با شدت دور انداختن

اجباری بردن-کسی را به خدمت سربازی بردن

خاله وارَس-آدم فضول

بیرون روش-اسهال-شکم روش
آشوب شدن دل-دچار تهوع شدن

حدس زدن-پنداشتن-گمان کردن
دندات روی جگر گذاشتن-طاقت آوردن-تحمل کردن-تاب آوردن
جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

 

جاهل-جوان-نادان

جنجال-هیاهو-داد و فریاد-غوغا

رو به رو شدن-برخورد کردن-ملاقات کردن-مواجهه شدن

 

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

رگه-طبقه ای از مواد معدنی در درون خاک

چار شاخ ماندن-بی حرکت ماندن به علت درد کمر یا از روی ترس یا تعجب

خاک بر سری-بی آبرویی

 

خبره-ماهر-استاد

 

تاج گل به سر کسی زدن-کار نیکی در حق کسی کردن

روان بودن-از حفظ بودن-از بر بودن

پدر در آوردن-سخت انتقام گرفتن-گوشمالی دادن

پیاله فروشی-میخانه

اهل نشست-تارک دنیا-گوشه‌نشین
پایین تنه-از کمر به پایین-قسمت پایین لباس-کنایه از آلت تناسلی

 

رگ بسمل کسی خاریدن-در معرض خطر و مرگ قرار گرفتن

زنگ-زمان آموزش درس یا فاصله ی میان دو درس در مدرسه

روبوسی-به مناسبتی روی یکدیگر را بوسیدن
از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن
چلو صاف کن-آبکش

بامب-توسری

به محضِ-به مجرد ِ-همان وقت که
بامبول زدن-حقه سوار کردن

چپ-لوچ-مخالف حکومت

 

تحویل دار-کسی که در بانک از مشتری پول می گیرد و یا به او پول می دهد

پیش پرده-نمایشی کوتاه پیش از آغاز نمایش اصلی

زمزمه کردن-زیر لب خواندن-ترنم کردن

اکبیری(زشت، بی‌ریخت)

پاره شدن چرت ب-ا امری نامنتظر روبرو شدن-جا خوردن

به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

 

چو انداختن-شایعه پراکندن

پخته-با تجربه-دنیا دیده

به هوای کسی-به آرزوی کسی-به سودای کسی

خداحافظی کردن-به درود گفتن

 

آش آلو شدن(خجالت‌زده شدن، سکه‌ی یک‌پول شدن، کنفت شدن)
چشم و دل دویدن-چشم چرانی کردن-هوس رانی کردن
زدن زیر آواز-بی مقدمه به خواندن پرداختن

بی باعث و بانی-بی کس و کار-بی سرپرست

زوار در رفته-پیر و فرسوده-به درد نخور-اسقاط

افطاری(خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند)

انگشت‌نگاری(ثبت کردن اثر خطوط روی انگشتان برای شناسایی در آینده)

ریزه خورده-خرده ریزه-وسایل کم بهای خانه

زبان گرفتن-لکنت زبان-از حالات و گفتار مرده یاد کردن و دیگران را گریاندن

رو افتادن-علنی شدن-آشکار شدن

چپ چپ به کسی نگاه کردن-با اوقات تلخی-بدبینی یا اعتراض به کسی نگاه کردن

 

دست انداختن به روی چیزی-چیزی زا غاصبانه تصرف کردن
آن چنانی-چنانکه خود می‌دانی-بسیار گران‌بها-بسیار عجیب

زبان به دهان نگرفتن-پیوسته گریه کردن-آرام نگرفتن

پاترس-ترساندن کودکان برای بازداشتن از کاری

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد

خندق بلا-شکم

آدم استخوان‌دار(کسی که اراده و پشتکار دارد)

پَخ خوردن-تیزی چیزی

باد بُروت-خودخواهی-غرور-تکبر

خاکسترمال کردن-شستن ظرف با مالیدن خاکستر به آن

خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن

دَم نقد-آماده-حاضر

به غوره مویز شدن-آموزش ندیده و بی تجربه ادعا داشتن

آب و گِل-بر و رو-سرشت آدمی
از کوره در رفتن-به خشم آمدن-آتشی شدن-از جا در رفتن

چیز خور-مسموم شده

این در و آن در زدن-برای انجام کاری کوشش بسیار کردن

چادر درانی-جلوگیری از رفتن زن مهمان

 

آب از آب تکان نخوردن-رخ ندادن جنجال و هیاهو-آرام ماندن اوضاع

چپری آمدن-زود آمدن

 

پر و بال-امکان-فرصت

دست چپی-از جناح چپ-مخالف حکومت

خود را به کوچه ی علی چپ زدن-خود را بی اطلاع نشان دادن

خیس خوردن-آب به خود گرفتن-با مایعی مخلوط شدن

از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)

پیاده شو با هم بریم-این قدر تند نرو