منتخبی از اصطلاحات کوچه بازاری و خیابانی ایرانی قسمت 234

افتادگی(پریشانی، احتیاج)

پای کسی به سنگ آمدن-از سر بی تجربگی و خامی شکست خوردن

پاتیل کسی در رفتن-تاب نیاوردن-ناتوان شدن

خواری و زاری-پریشان حالی

آفتاب به آفتاب-هر روز

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

اجابت کردن معده-قضای حاجت

بازو دادن-یاری دادن

رو دست خوردن-فریب خوردن-خام شدن

اما(اشکال‌تراشی، ایجاد شبهه)

خر تب کرده-به تمسخر به کسی می گویند که در هوای گرم لباس بسیار کلفت بپوشد
خودرنگ-دارای رنگ طبیعی
 

زنده بیوه-زنی که شوهرش بدون آن که او را طلاق داده باشد-او را ترک کرده است

حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن

خشت به قالب زدن-نگا. خشت انداختن

از خدا بی‌خبر-ظالم-نابه‌کار
در رو-راه خروجی-مخرج-بیرون شد
درز گرفته-کوتاه کرده

تا کش به کشمش می خوره-هنوز چیزی نشده-سر کوچک ترین بهانه

تا خرخره زیر قرض بودن-وام بسیار داشتن

از کیسه شدن-هدر شدن-ضرر کردن

چاروادار قمی بودن-هم از توبره خوردن-هم از آخور

چلاق شده-نوعی نفرین است

جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد

حلبی-کنایه ازجنس آهنی کم مقاومت

اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی(برای کسی نقشه کشیدن، از کسی بد گفتن)
چشم باباقوری-نابینا-کور
حق به جانب-دارای ظاهر مظلومانه و دروغین
دشت کردن-فروختن اولین جنس-نخستین بار پول گرفتن

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

تخم لق شکستن-فرصت دادن-رو دادن-کسی را به طمع انداختن

راه باز است و جاده دراز-اگر می توانی به قصد خود عمل کن

درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک
دستگیر شدن-فهمیدن-متوجه شدن-بو بردن-عاید شدن-بازداشت شدن

زُل زُل-نگاه کردن زل زدن

چلو کباب-غذایی مرکب از چلو و کباب

 
چارواداری-زشت-وقیح-بی ادبانه

چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک

از بر بودن(مطلبی را در حافظه داشتن)

جفتک انداختن-لگد زدن-از انجام کاری خودداری کردن

 
خرد نکردن تره برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن

آلا گارسون-اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران

ریش سفید-مرد سالخورده و محترم

 

پشت گوش انداختن-دیر انجام دادن-اهمیت ندادن-امروز و فردا کردن

راه داشتن-چاره ای داشتن-داشتن ارتباط پنهانی-وجود داشتن راه مخفی با جایی

راه به جایی نبردن-نتیجه ندادن-به جایی نرسیدن

ریش بابا-نوعی انگور درشت دانه

آه نداشتن که با ناله سودا کردن(آه در بساط نداشتن)

دست آخر-سرانجام-آخر سر-آخر کاری

دست زدن-لمس کردن

 

 

 
ذاق و زوق-زن و بچه-سر و صدا و نق نق بچه

دُم سیاه-نوع مرغوب برنج گیلان-کبوتری که دم سیاه دارد

دو لا-دو لایه-دو تا-خمیده

پِق-صدای خنده ی ناگهانی

 

پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن

خربان-صاحب خر-خرکچی

از کار در آمدن-آزموده شدن-نتیجه دادن

جاهل-جوان-نادان

تو سری خور-آدم زور شنو-خوار و زبون

خشکه نان-نانی که بیش از اندازه در تنور مانده و خشک شده است

پا سوخته ی کسی شدن-عاشق کسی شدن-زیان بردن به علت دوستی با کسی

دُم لابه-چاپلوسی-تملق

خرده فروش-فروشنده ی اجناس در اندازه های کم

 

دل واپسی-نگرانی-اضطراب
بلوف زدن-لاف زدن-چاخان کردن-توپ خالی زدن

خودخوری-حالت خودخور

چقال-مهمل بقال

جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن
ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

دروازه بان-محافظ دروازه در فوتبال-گلز

اروای ننه‌ات-ارواح بابات
تو دوزی-دوختن از درون
بازی در آوردن-بهانه آوردن-دبه در آوردن

از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)

 
پرس و جو کردن-پرسیدن-خبر گرفتن

آلت دست کسی شدن-مورد سوء استفاده قرار گرفتن

این و آن را دیدن-برای انجام کاری از همه کمک گرفتن

به دستبوس کسی رفتن-به خدمت کسی رفتن-شرفیاب شدن

 

پا برهنه-بدون کفش

از دل و دماغ افتادن-شور و نشاط خود را از دست دادن-بی‌حوصله شدن
دامن بر آتش زدن-فتنه ای را شدیدتر کردن

دود چیزی تو چشم کسی رفتن-سودش به کسی و زیانش به دیگری زسیدن

خوش رو-زیبا-خندان

 

 

خر غلت زدن-مانند خر بر خاک غلتیدن

از خر افتادن(نابود شدن، مردن)

دستِ دلبر-گران قدر-عزیز

پابوس-زیارت
آفتابه‌دزد-دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند

دخترینه-دختر-مونث

حلبی-کنایه ازجنس آهنی کم مقاومت

تند نویس-کسی که سریع می نویسد

جغجغه-بازیچه ای برای کودکان که چون آن را به حرکت در آورند صدا می کند

آلبالو گیلاس چیدن(نگاه کردن و ندیدن)

بر وفق-مطابق-موافق

تا فیها خالدون-تا پایان-همه و همه

آهنگ ریپ‌دار-آهنگی که یک ضرب آن کم باشد

دور سر گرداندن-بلاتکلیف گذاشتن-معطل گذاشتن

ریپال کسی را در آوردن-پدر کسی را در آوردن

آفتاب گز کردن-ولگردی کردن
از بر گفتن یا نوشتن(متنی به اتکاء حافظه)

حلاجی کردن-بررسی کردن-به تفصیل توضبح دادن

 

 

دست و پای خود را گم کردن-دست پاچه شدن

مال دنیا

خِفت-نوعی گره

آت و آشغال(وسایل کهنه و بی‌مصرف)

ته بر کردن-از ته بریدن

جز و ولز-نگا. جز و وز

از جا در رفتن(کنترل خود را ناگهان از دست دادن، ناگهان خشمگین شدن)

 

دنبال کسی گذاشتن-در پی کسی دویدن-کسی را تعقیب کردن

بنا گذاشتن-قرار گذاشتن

خودفروش-فاحشه-خائن

خدا-بسیار زیاد-فراوان

تیر مالی-لاغر-باریک-ضعیف-دختر بلند بالا

خرجی-پول لازم برای گذران روز

آپارتی(زن بی‌حیا و بدزبان، سلیطه، پاچه‌ورمالیده)

بوی شیر از دهان کسی آمدن-نادان و بی تجربه بودن-رشد جسمی و عقلی نداشتن-کودک و خام بودن

فال بد زدن

چی-چه-چیز

پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن

چه مرگته ؟-چه دردی داری ؟

جهیز-اسباب خانه و زندگی که عروس به خانه ی شوهر می برد

ارباب حجت(اهل منطق)

امروزه روز(این روزها، در این دوره و زمانه)

پَهن آباد-پول بسیار ناچیز و کم ارزش

از سر وا کردن-کاری را سرسری انجام دادن

دور و بر-اطراف-پیرامون

 

الحق(به‌راستی، حقیقتن)

تکه پاره کردن-پاره پاره کردن-تکه تکه کردن
دست اندر کار-دارای سهمی در انجام کاری-مشغول به کار

جِر-اوقات تلخی-لج

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

ریش و قیچی را دست کسی دادن-اختیار کاری را به دست کسی دادن

جِر گرفتن کسی را-اوقات کسی تلخ شدن

باب طبع-موافق میل-مطابق سلیقه

آبِ کبود(آسمان)
آبکی(بی‌ارزش، از روی بی‌علاقگی)

پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

 

زیر زیرکی-پنهانی-با مکر و حیله

از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن

دلبخواه-به اختیار-بدون رعایت رسم و قانون

زیر سبیل کسی را چرب کردن-رشوه دادن به کسی

چین دادن-تابدار و شکن دار کردن
خدا خدا کردن-بسیار آرزومند چیزی یا کسی بودن و آن را از خدا خواستن-پناه به خدا بردن

آخِی-صوتی برای تاثر یا شادی

 
بز خر-کسی که به قصد ارزان خریدن چیزی توی سر جنس می زند

زد و بند-ساخت و پاخت-بند و بست-توطئه
ذوق زده-بسیار خوش حال
دالنگ و دلونگ-صدای زنگ چارپایان
دادستانی-دادخواهی-کار دادستان

 

زجرکش کردن-به زجر و شکنجه کشتن

داغ-مصیبت-اندوه-سخت گرم-سوران

دست به آب رسانیدن-به دستشویی رفتن-به توالت رفتن
خوشمزگی-شوخی کردن-بذله گفتن

خراب-از کار افتاده-دارای اختلال-فاسد-منحرف اخلاقی
چُسک-دمپایی-کفش سبک و راحت

تنگ آفتاب-درست در لحظه ی طلوع خورشی

جا آمدن حال-بهبود یافتن-سرحال آمدن

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

خوردن سر کسی-سبب مرگ کسی شدن-کسی را دق مرگ کردن-در نتیجه ی پرحرفی کسی را کلافه کردن

راسته-گوشت دو طرف ستون فقرات حیوان

به حساب آوردن کسی-برای کسی اهمیت قائل شدن-دخالت دادن کسی

پیاز خرد نکردن به ریش کسی-از کسی ترسی نداشتن-به کسی اعتنایی نداشتن

به هدر رفتن-تلف شدن-تباه شدن- از دست رفتن

پِغِله-ریزه میزه-کوچک و ظریف

ارباب حجت-اهل منطق

زردمبو-آدم ضعیف و کم خون-دارای رنگ و روی زرد

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

پهن شدن آفتاب-روز شدن

زدن خود به آن راه-خود را به نادانی

خانم باز-مرد معاشر با زنان هرزه

دور چیزی را خط کشیدن-چیزی را کنار نهادن-دست کشیدن از چیزی

آب در هاون کوفتن-کار بی‌هوده کردن

ازقحطی‌درآمده-گرسنه‌چشم-آدم ندید‌بدید

 

بی حوصله-ناشکیبا-شتابزده

 
آهوی شیرافکن(چشم محبوب)

زر زر کردن-غر زدن-گریه کردن شدید

ابوطیاره(اتوموبیل کهنه و فرسوده)

چشم سفید-گستاخ-حرف نشنو-پر رو

 

خبرکشی کردن-سخن چینی کردن

دُنگی-دانگی
بَرج-خرج های خارج از خانه

 

خدمت کردن-دوره ی سربازی را طی کردن

خنِس و فنِس-گرفتاری و ناراحتی

حیوونی-نگا. حیوانکی

این دست و آن دست کردن-وقت تلف کردن-وقت کشتن-به عقب انداختن

بیراهه-راه میان بر ولی دشوار

پادگان-سربازخانه

جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن

دو رو-لباسی که از هر دو طرف می توان آن را پوشید-آدم غیر صمیمی و فرصت طلب

چشم، کرایه خواستن-کار کودکی که هر چه ببیند بخواهد

 

با حال-آدم سرحال و خوش-چیز یا جای دلپذیر

دست پیش-گدا

داغ چیزی به دل کسی ماندن-آرزوی چیزی را داشتن و به آن نرسیدن

زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند

زرت و زورت-زرت و پرت

انگشت رساندن(دست‌درازی کردن، دست زدن)

خالی بند-چاخان-دروغ گو

دور تا دور-گرداگرد-اطراف

دق کُش-آن که از غصه و اندوه بسیار بمیرد
 

جلو پوزه ی کسی را تیغه گرفتن-جلو فضولی های کسی را گرفتن

دست به چماق-چماق در دست-آماده ی چماق زدن

جفت کردن صدا با ساز-هماهنگ کردن صدای ساز توسط کوک
پوست کسی را پر از کاه کردن-به طرز فجیعی کشتن

پاگون-سردوشی

زناشویی-ازدواج-همسر اختیار کردن

 

استخوان لای زخم گذاشتن-بلاتکلیف گذاشتن-کاری را کش دادن

ریش و گیس بافتن-با هم مشورت کردن-عقل ها را روی هم ریختن

رفت و روب-جارو و پارو-خانه تکانی-تمیز کردن منزل

تا برداشتن-تا شدن-خم شدن

البرز-بلندقامت-دلیر

چشم و ابرو نازک کردن-ناز و افاده کردن

اوستا چسک(فضول و مزاحم، سرخر)

روده دراز-پر حرف-وراج
آلکلی-معتاد به الکل

 

چیز خور-مسموم شده

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

پایین ریختن دل-به شدت ترسیدن-زهره ترک شدن

بد قواره-بد ریخت-بد ترکیب
ابتدا به ساکن-ناگهانی-بی‌مقدمه

دوا گُلی-دوا قرمز-پرمنگنات

در کردن-بیرون کردن-کم کردن-الک کردن

خیرات کردن-چیزی را

ابرو فراخی-خوشدلی-گشاده‌رویی

 

دیوار به دیوار-بی فاصله-به هم چسبیده

 

از لجِ-از سر لجاجت-از روی خشم

 

جفتک زن-لگد زن

پوست خربزه زیر پای کسی انداختن-کسی را به دردسر انداختن
 

چرت کسی پاره شدن-ناگهان از خواب پریدن

 

 
 

حُقه-زرنگ و ناقلا

چوب خط-چوبی که پس از هر بار بردن کالا روی آن خطی می کشیدند تا بعد شمارش کنند

زنده شدن-حق بازی دوباره پیدا کردن

دوام کردن-دوام آوردن
خش و خش-نگا. خش خش

آتشی(تندخو، زودخشم)

ای والله-در مقام تایید و اعتراف به برتری کسی گفته می‌شود-آری به خدا

رو-وقاحت-دل و جرات-پوشش

زمانه بازی کردن-با زبان بازی و چاپلوسی رفتار کردن
تیر و ترقه شدن-سخت خشمگین شدن-ناگهان از جا در رفتن و ناسزا گفتن

تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار
انگشت خوردن(افسوس خوردن، پشیمان بودن)
اُریب-کجکی-یک بر-یک ور

خنگ-نادان-ابله-کودن

تِلِک و تُلُک-کار مختصر و محقری داشتن

به قدر پشت خاک انداز-بسیار کوچک و محقر

الدنگ-بیکاره-مفتخور-بی‌غیرت
از صدقۀ سرِ-از عنایت و لطفِ

چشم را درویش کردن-جلوی نگاه خود را گرفتن-نگاه نکردن

حلاجی کردن-بررسی کردن-به تفصیل توضبح دادن

انگشت در سوراخ مار کردن-دانسته خود را هلاک کردن
خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

زمین خوردن-از دست دادن تعادل و به زمین افتادن-شکست خوردن در زندگی-شکست خوردن در کُشتی

اشک تمساح-گریه ی دروغین

خال باز-کسی که ورق ها را با تردستی می اندازد و مردم را فریب می دهد

خدمت کردن-دوره ی سربازی را طی کردن

پَس-ناجور-خراب

دندان تیز کردن-طمع کردن

خاله خرسه-دوست نادان
تحویل گرفتن-به کسی احترام گذاشتن-از کسی پذیرایی کردن
در جای خود خشک شدن-مات و مبهوت ماندن
خبره-ماهر-استاد

آتش سوزاندن-شیطنت و شرارت کردن

به یک تیر دو نشان زدن-با یک اقدام دو کار انجام دادن-با یک کار دو نتیجه گرفتن

به یک تیر دو نشان زدن-با یک اقدام دو کار انجام دادن-با یک کار دو نتیجه گرفتن

خفه خون-خفقان

پخته کردن کار-مقدمات کاری را فراهم کردن

افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)

ابرو آمدن(عشوه ریختن، غمزه کردن)

اهل دود(سیگاری)

جان کُرد کردن-سخت گیری کردن-مقاومت کردن

آینه‌ی دق(آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم)

 

چلو کباب-غذایی مرکب از چلو و کباب

به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

دهن تر کردن-اندکی نوشیدن-لو دادن
 

ریش سفید-مرد سالخورده و محترم

اهل و نا اهل-کس و ناکس-نجیب و نانجیب

آهوی شیرافکن(چشم محبوب)

از یک قماش بودن-سر و ته یک کرباس بودن

خوش و بش-خوش آمد گویی و احوال پرسی-چاق سلامتی کردن

 

چاله سیلابی-نگا. چاله خر کشی

دم به خمره زدن-باده گساری کردن-شراب خوردن
اطفال باغ-گل‌های تازه

به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن

روان کردن-از بر کردن

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

پشتک چار کش-نوعی بازی که کسی خم شده و کسی از پشت بر کمر او می جهد-جفتک چارکش
پات-بی آبرو-بی تربیت

زنده باد مرده باد-جار و جنجال سیاسی-تظاهرات سیاسی-شعارهای موافق و مخالف دادن

ذکر مصیبت-بیان درد-یادآوری رنج های خاندان محمد و به ویژه حسین

پا گشا-نخستین دعوت خویشاوندان از عروس و داماد
جیر و ویر-داد و بی داد-سر و صدا-نوعی خوراک که از اسفناج پخته و تخم مرغ می پزند

بوی الرحمان کسی بلند شدن-نزدیک به مرگ شدن-مردن

این تن را کفن کردی-این تن بمیرد

خط-راه-مسیر-مشی و مرام-مسلک-کنایه از نامه

ارباب حجت(اهل منطق)

پنجول زدن-با ناخن های دست روی تن کسی را خراش دادن

 

از دست دادن(گم کردن)

به اسم خود جا زدن-از آن خود وانمودن

آب شدن(شرمنده شدن، رفتن آبرو، به فروش رفتن کالا)

 

 

زوراب زدن-برای استفراغ زور زدن ولی چیزی بالا نیاوردن

آیه آمدن(سوگند یاد کردن، به قرآن سوگند خوردن)
بغداد کسی را آباد کردن-شکم گرسنه ی کسی را سیر کردن
دمپایی-کفش راحتی خانه

 

چین خوردن-چروک شدن

این کلاه آن کلاه کردن(قرضی را با قرض دیگری پرداختن، از ریش برداشتن روی سبیل گذاشتن، کلاه تقی را سر نقی گذاشتن)

پا روی پا بند نشدن-بسیار خوشحال بودن

تمدن داشتن-دارای تربیت بودن

پشکل داخل مویز-بی سر و پایی در میان اشخاص دارای عنوان
بریدن شیر-لخته لخته شدن شیر

دست کم گرفتن-کم بها دادن-اهمیت ندادن-حقیر شمردن
جد و آباد درآوردن و گفتن-دشنام دادن-ناسزا گفتن
ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

جد کمر زده-در نفرین به سید می گویند-یعنی جدش او را به سزایش برساند

جزوه کش-کسی که در مجالس ترحیم جزوه های قرآن را پخش می کند