منتخبی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری قسمت 409

بومی-محلی-اهل همان سرزمین
از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن(از دارایی دیگران بخشیدن)

تیپا-ضربه ای با نوک پا-اردنگی

تحت اللفظی-کلمه به کلمه

دست از پا دراز تر-مایوس شده-ناموفق

 

درز و دوز-شکافتن و دوختن-راست و ریس کردن کار

اهل عمل-کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند

اوف شدن((به زبان کودکان) زخم شدن، درد داشتن)

چنگول زدن-پنجه زدن

از زیر بته عمل آمدن(خانواده و اصل و نسبی نداشتن)

به جا آوردن-شناختن
چرند گفتن-نگا. چرند بافتن
انگشت به دهان نهادن(متحیر ماندن)

چشم را بستن و دهان را باز کردن-با بی شرمی دشنام دادن

چشم وزغ-نگا. چشم ورقلمبیده

 

ریخت و پاش-اسراف-گشاده دستی-افراط در مصرف

پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی

رقصیدن توی تاریکی-بی موقع یا بدون اطلاع کاری را انجام دادن

از صدقۀ سرِ(از عنایت و لطفِ)

حرام و حرس-ریخت و پاش

از قلم انداختن-از یاد بردن-مورد بی‌توجهی قرار دادن

 

این پهلو آن پهلو شدن(این دنده آن دنده شدن، غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر)

دسته گل به آب دادن-کاری به خطا انجام دادن

جزغاله شدن-سخت سوختن-زغال شدن
خوش ریخت-دارای هیکل برازنده

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن
پا بریده بودن-ترک آمد و رفت کردن
روی دست کسی گذاشتن-به کسی تحمیل کردن

با دم خود گردو شکستن-سخت شادمان و خوشحال بودن

چشم و ابرو-زیبایی چهره

دو تا شدن-خم شدن-دو لا شدن

جواب گو-مسئول-آن چه یا آن که با امری مقابله می کند

ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

آفتاب‌نشین کردن کسی-کسی را از هستی ساقط کردن-خانه‌خراب کردن

خدا-بسیار زیاد-فراوان

چِککی-فوری-به سرعت
آینه‌ی بخت-آینه‌ای که داماد همراه شمعدان برای عروس می‌فرستد
خیط کشیدن-خط کشیدن

حساب سوخته-بدهی قدیمی

آیَم سایَم-گاه‌کاهی

باغ وحش-جایی برای نگهداری انواع حیوانات غیر اهلی

اشک تمساح(گریه ی دروغین)

دور کسی گشتن-قربان صدقه ی کسی رفتن

آدم استخوان‌دار(کسی که اراده و پشتکار دارد)

از تو چه پنهان-راستش را بخواهی

دست به کیسه شدن-آماده ی پرداخت پول شدن

دل کسی گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

بوگندو-آدم کثیف و بد بو

خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود
پر پری نشان دادن-کسی را فریب دادن و از راه به در بردن

جوراجور-دارای انواع گوناگون

تیر در کردن-تیراندازی کردن

رشته-موضوع و زمینه ی چیزی یا کاری: رشته تحصیلی-رشته ی افکار

الف به خاک کشیدن-خجالت کشیدن

انگشت‌شمار-کم-معدود

چاقوکش-کسی که با چاقو به مردم حمله می کند-آدم شزیر و عربده کش
بله بُری-گفتگو برای تعیین شرایط عقد و میزان حقوق زن و شوهر

 

پرند-حرف بی هوده

دل دل زدن-نفس نفس زدن-تپیدن شدید قلب

جگرک-نگا. جغور بغور
چرب دست-ماهر-زبر دست

بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز

روی داریه ریختن-رسوا و بی آبرو کردن-برملا کردن-آشکار کردن

پولک-زینت هایی دایره شکل و درخشان که به جامه می دوزند
ابوطیاره-اتوموبیل کهنه و فرسوده

چفت-چسیده-تنگ-زنجیر در

پا شدن-از جا برخاستن

جوشی-تند مزاج-زود خشم-عصبانی

دق-غصه و ناراحتی-نوعی بیماری روحی که بیمار را رنجور می کند و از بین می برد

 

دوم از آن-در ثانی-دوم آن که

جد و آباد کسی را گفتن-آبا و اجداد کسی را دشنام دادن

تنوره کشیدن-در حال چرخیدن به هوا پریدن

دعوت حق را لبیک گفتن-مردن

در آوردن از خود-دروغ پردازی کردن

چاچول باز-حقه باز-شیاد

از راه نامشروع ) به پول و ثروت رسیدن

حرف‌های بی‌ربط و صد تا یک قاز
توجیهی-برنامه های توضیحی

 

دستمال به دست بودن-چاپلوس بودن-متملق بودن

 

دوش فنگ-نهادن قنداق تفنگ در کف دست و لوله ی آن بر دوش

آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده

آسمان غرمبه-صدای رعد-تندر

از خوشحالی در پوست نگنجیدن(از شادی سر از پا نشناختن)

دبیر-آموزگار دبیرستان-فرد صاحب مقام در یک حرب-وزارت خانه یا سفارت

خاکسترمال کردن-شستن ظرف با مالیدن خاکستر به آن

خدا قوت-خدا قوت بدهد-خسته نباشی

تِلِک و تُلُک-کار مختصر و محقری داشتن

آسمان را سِیر کردن-سخت خوشنود بودن-لذت بسیار بردن

استخوان‌فروش(ستایشگر آبا و اجداد)

چشه ؟-او را چه شده ؟

خودکرده-کاری که بدون مشورت شده باشد

زحمت دادن-اسباب زحمت شدن-کنایه از شوهر زنی بودن

زیر آبی-زیرآبکی

به درد بخور-مفید-چیز یا کسی که سودمند باشد
پس پسکی-حالت کسی که رو به عقب گام برمی دارد
دل گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

 

آفتابه خرج لولهنگ کردن(چیز با ارزشی را در بهای چیز بی‌ارزش دادن)

این و آن را دیدن-برای انجام کاری از همه کمک گرفتن

 

تلنگر-سر انگشت که به چیزی بزنند

بنگی-معتاد به حشیش
چک و چیل-لب و لوچه

 

آب آتش زده-اشک

بخار-توانایی-شایستگی

زیر رکاب کشیدن کسی-کسی را مطیع و تابع ساختن

 

آب شدن و به زمین فرو رفتن(دود شدن و به آسمان رفتن)

حمله-بیماری غش-صرع

برو برگرد-چون و چرا

بغل زدن-زیر بازو گرفتن

 

درشت-حرف زشت-دشنام
خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع
چشم چرانی-هرزه نگاهی-به رن و دختر مردم نگاه کردن

خوابگوشی-سیلی-کشیده

خروس قندی-آب نباتی به شکل خروس

 
پابوسی-زیارت
تیار-درست و آماده

آفتابِ پس دیوار(شامگاه)

رشوه خواری-دریافت دستمزد برای انجام کاری ناروا و غیرقانونی

رنگ-حیله-نقشه-تدبیر

به خشت افتادن-متولد شدن-به دنیا آمدن

چارده معصوم-پیامبر اسلام و دخترش فاطمه و امام علی و یازده امام دیگر شیعیان

جان کندن-رنج بسیار بردن-با سختی فراوان کاری را انجام دادن

توجیهی-برنامه های توضیحی

دندان گِرد-طمع کار-آزمند-گران فروش

توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

خسته و مرده-درمانده-وامانده-قدرت از دست داده

روانه کردن-فرستادن اعزام کردن-گسیل داشتن

جلف-سبک-کسی که حرکات سبک دارد

چوبدار-گله دار-گوسفند دار

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

از قرار-ظاهرن-آن‌طور که پیدا است

دست کسی را از پشت بستن-از کسی در کاری پیشی جستن

چیز-آلت تناسلی

جفتک زن-لگد زن

زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

جوال رفتن با کسی-با کسی درافتادن

 
ریغماسی-ضعیف و مردنی-مریض و کم مقاومت
ذُق زدن-بهانه گرفتن و گریه کردن-نق زدن

زیر سر کسی بودن-مسئول کاری بودن-در کاری دست داشتن

دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است

حریم گرفتن-از کسی پروا داشتن-احترام کسی را نگه داشتن

دبه در آوردن-جر زدن-از قول خود سر باز زدن-اظهار پشیمانی کردن پس از عقد قرارداد

بش باد-حقش باشد-هنگامی که کسی به دشمنان دین لعنت بفرستد-شنوندگان این جمله را می گویند.

پُر پشت-انبوه-بسیار روییده
 

 

تره خورد نکردن برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن

با هم خواندن-تطبیق کردن-هماهنگ بودن

زنگ زدن-ترکیب شدن آهن با اکسیژن هوا-فرسوده شدن-بی مصرف شدن

آلبالو گیلاس چیدن(نگاه کردن و ندیدن)
جوشی شدن-عصبانی شدن

زور آوردن-زیر فشار گذاشتن-در تنگنا قرار دادن

تیله ی کسی بودن-گوش به فرمان کسی بودن-زیر اراده ی کسی بودن

استخوان خرد (نرم) کردن(با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن، دود چراغ خوردن)

زیر آب کسی را زدن-با اسباب چینی و توطئه سبب خلع مقام کسی شدن

از تو چه پنهان(راستش را بخواهی)

 

 

 

خودداری-امتناع-خویشتن داری-شکیبایی

 

چاک و چیل-لب و لوچه-پک و پوز

پیاز مو-ریشه و بیخ مو

از آب و گل در آمدن(مراحل اولیه‌ی شکل‌پذیری را پشت سر گذاشتن، بزرگ شدن کودک)

رنگ-حیله-نقشه-تدبیر

رو انداز-لحاف

بی حوصله-ناشکیبا-شتابزده

جامغولک بازی-حقه بازی-فریب کاری

دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن

آب پاکی روی دست کسی ریختن(کسی را کاملن ناامید کردن)

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن(کار را به نااهل سپردن)

بی سکه-بی اعتبار

پوست سگ به روی خود کشیدن-بی شرمی را به نهایت رساندن

 

چاروادارکُش-جنس تقلبی-چیز بد

زیپو-بی رنگ و رو-بی رمق-رقیق و بی مزه

تو بحر چیزی رفتن-در چیزی دقیق شدن-سخت متوجه ی چیزی شدن

حرف های صد تا یک قاز-حرف های بی ارزش و بی معنی

چندش شدن-حالت چندش دست دادن

دو سره بار کردن-از دو جا سود بردن-دو لپی خوردن

خش خش-صدای برخورد چیزهای خشک به یکدیگر-صدای راه رفتن روی برگ های خشک شده
خانه خراب کن-بدبخت کننده-زیان رساننده
چپری آمدن-زود آمدن

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

زار بودن کار کسی-پیچیده و دشوار بودن کار کسی

دو رانو نشستن-نشستن چون شتر که نشانه ی ادب است

حرف مفت-سخن بی هوده و پوچ

 
چوب بست-داربست چوبی-چوب بندی
شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی)

به باد فحش یا کتک گرفتن-یک ریز فحش دادن یا کتک زدن
حقه به کار بردن-کسی را فریب دادن
از بر بودن-مطلبی را در حافظه داشتن

 

پوست انداختن-از سختی چیزی به ستوه آمدن

آقا بالاسر(امر و نهی کننده و مراقب)
ار زبان کسی-از قول کسی

چِخه-نگا. چِخ

 

استخوان‌بندی-درست کردن انگاره و طرح
از دولت سر(به لطف کسی، از برکت وجود کسی)
اِحلیل خوردن-فریب خوردن
در پاسخ به زنگ تلفن یا خانه می‌گویند (یعنی می‌شنوم)

خار چشم کسی بودن-مایه ی عذاب کسی بودن
خیط شدن-نگا. خیت شدن

جُربزه-قدرت-توانایی

 

پاری ها-برخی-دسته ای از مردم

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

تاریک خانه-اتاق تاریک برای ظهور و چاپ فیلم

از این حرف‌ها(مطالبی از آن‌گونه که پیش از این گفته شد)

برخورد کردن-تصادف کردن-دیدارکردن

 

به له له افتادن-از شدت تشنگی مانند سگ زبان خود را از دهان خارج ساختن

 

 
آیینه‌ی اسکندری(آفتاب)
برداشتن-قبول کردن-اختیار کردن

راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن
بند و بار-قید های اجتماعی-آداب زندگی

داشم-اصطلاح داش مشدی ها به معنی برادرم

چادر رختخواب-چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

از این دنده به آن دنده غلتیدن-از درد یا فکر و خیال نخوابیدن
دست پاچگی-شتاب زدگی-اضطراب

بازداشتی-زندانی موقت
پرچانه-پرگو-روده دراز-وراج

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

جَخت آمدن-دومین عطسه که با آن به کار ادامه می دهند

پیشنماز-کسی که پیشاپیش دیگران نماز می خواند و دیگران به او اقتدا می کنند

 

چار دستی-قمار چهار نفری

چَه چَه-صدای بلبل

بزنگاه-نقطه ی ضعف-سر وقت-موقع حساس-زمان مناسب

جاکش-پا انداز-دلال محبت
زیر سبیلی در کردن-زیر سبیل در کردن

خاور شناس-دانا به فرهنگ شرق

 

به پول رساندن-فروختن

 

رگ خواب کسی را به دست آوردن-نقطه ضعف کسی را پیدا کردن-کسی را تابع خود کردن

 

چوب رخت-چوبی افقی که جامه را بر آن می آویزند

حق و حساب-باج سبیل-رشوه

پاگیر کسی شدن-ناخواسته رنجی به کسی رسیدن

خر دادن و خیار گرفتن-چیز گرانی را با چیز ارزان مبادله کردن-فریب خوردن در معامله

دود چراغ-کشیدن شیره

بیرون زدن-ناگهان از جایی بیرون رفتن

 

دست چپ از دست راست ندانستن-هر را از بر تشخیص ندادن

تاب خوردن-بازی کردن با تاب-پیچ و خم برداشتن

به خنس و پنس افتادن-به وضع بد مالی دچار شدن

اخت شدن با کسی(مانوس شدن با کسی)
دماغ چاقی-احوال پرسی

 

جوشکار-کسی که قطعات فلزی را به هم جوش می دهد

دست بالا کردن-پیش قدم شدن-آستین بالا زدن

خال گوشتی-نقطه ی برجسته ای از گوشت بر پوست بدن
پای کسی جایی بند نبودن-هیچ اعتباری نداشتن

راپرت-گزارش-خبر
از آب و گل در آمدن-مراحل اولیه‌ی شکل‌پذیری را پشت سر گذاشتن-بزرگ شدن کودک
پس گوش انداختن-مسامحه کردن-به تاخیر انداختن

حاشیه نشین-تهیدستان ساکن در کناره های شهر

آفتاب به ملاج کسی خوردن(دیوانه شدن، خل شدن)

چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

چانه شل-دهن لغ-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود
رفتن بالای منبر برای کسی-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن-غیبت کردن

دل گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

 

زیر لب خندیدن-تبسم کردن

خون جگر-رنج بسیار-غم فراوان

خاکشیر مزاج-غلامباره-سازگار با هر جریانی

خود را به کرگوشی زدن-به نشنیدن تظاهر کردن

انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)

آستین از چشم برداشتن(آشکارا گریستن)

خر بی یال و دم-احمق-نادان

دلبخواه-به اختیار-بدون رعایت رسم و قانون

به هم زدن دم و دستگاه-سر و سامان دادن-درست کردن-تشکیل دادن

خدا نگهدار-خدا حافظ

آب بستن در چیزی-آبکی و رقیق کردن

خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم

از آب کره گرفتن-از آب روغن گرفتن

چفت و بست نداشتن دهن-راز نگهدار نبودن

پشت دستی-ضربه ای به عنوان تنبیه به پشت دست بچه

زیر جلکی-پنهانی

دور از شما ب-لانسبت

چاپچی-دروغ گو-لاف زن

حمامی-گرمابه دار

 

پف کردن-ورم کردن-باد کردن-مغرور شدن
دوربین انداختن-دید زدن-چشم چرانی کردن

چک و چانه-کنایه از دهان

تو حرف کسی دویدن-حرف میان حرف آوردن-حرف کسی را قطع کردن