از سهند تا جماران؛ نگاهی به ناوشکن های موشک انداز ایران
صنایع نظامی ایران، از جمله پر جهش ترین صنایع کشور در ۴ دهه گذشته بوده و تونسته در خیلی از میدونا، ایران رو به مرز خودکفایی یا رسیدن به فناوریای پیشرفته طراحی، ساخت و تولید انبوه شکلای جور واجور ادوات آفندی و پدافندی در میدون زمین و هوا و دریا برسونه.
کشوری که در شهریور ۵۹، پس از حمله گسترده رژیم بعث توان موشکی محدودی در اختیار داشت، حالا در فهرست ۱۰ قدرت موشکی جهان قرار گرفته؛ طوری که طوماری از موشکای کوتاه برد و دور برد رادار فرار نقطه زن رو در اختیار داره و به مرز بازدارندگی نظامی رسیده. یگان پهپادها و پدافند هوایی ۵۰۰۰ نقطه ای ایران تونسته اسکن ایگل و RQ170 رو شکار کنه.
یکی از میدونای مهم نظامی که با در نظر گرفتن موقعیت ژئو هدف دار کشور، خیلی خیلی مهمه، بخش صنایع دریایی بوده که حالا خوبیش اینه در دوران پس از دفاع مقدس، اونقدر ظرفیتی در اون ایجاد شده که حالا نیروی دریایی ارتش، می تونه ماموریتای هزاران کیلومتر دور تر از آبای سرزمینی ایران رو با موفقیت به انجام برسونه.
در گفتار امروز، نگاهی داریم به بخشی از قدرت دریایی ایران در میدون ناوشکنای موشک انداز تا با جزییاتی از قابلیتای دریایی کشور آشنا شیم.
اسکورت ۳۸۴۴ کشتی ایرونی در ۱۰ سال
نیروی دریایی ارتش ظرف ۱۰ سال گذشته، ۳۸۴۴ کشتی و نفت کش ایرونی رو که قصد عبور از خلیج نا امن عدن رو داشتن، اسکورت کرده و در این مدت، ۳۰۰ بار با دزدان دریایی مقابله کرده. ارزش هر کشتی ایران که از این خلیج عبور می کنه، بیشتر از ۲۰ میلیون دلار برآورد می شه.
جالبه بدونین ظرف یه دهه گذشته، نیروی دریایی بعضی از کشورای جهان حتی آمریکا، چند بار از کشتیای نظامی ایران واسه اسکورت کشتیای تجاری خود درخواست کمک کردن. در چند سال گذشته، ماموریتای گسترده بین المللی به وسیله ناوگروهای نیروی دریایی ارتش در آبای آزاد به خصوص در تنگه هدف دار باب المندب و هم اینکه اقیانوس اطلس (به وسیله ناو گروه چهل و چهارم نیروی دریایی) انجام گرفته که نشون دهنده ظرفیتای فنی صنعت دریایی کشوره.
برگزاری مانورهای مشترک دریایی بین ایران و بعضی کشورای منطقه مانند عمان، نشون میده که باید منتظر موفقیتای بین المللی بیشتری از دریا دلان سفید پوش ایرونی در سالای آینده باشیم.
آذر ماه سال ۹۵ بود که فرمانده نیروی دریایی ارتش واسه اولین بار، خبر از حضور ناوشکن الوند و بوشهر در اقیانوس اطلس داد. این ناو گروه تونست قاره آفریقا رو دور بزنه و وارد اقیانوس اطلس شه.
واسه پیشرفت سواحل مکران در جنوب کشور، ده ها هزار پرسنل نیروی دریایی ارتش به همراه خونواده خود در این منطقه ساکن شدن و به زودی سواحل مکران، ظرفیتای اقتصادی، صنعتی و هدف دار بیشتری رو نمایان می کنه.
وسعت عملیاتی نیروی دریایی ارتش که در جنگ تحمیلی، به خلیج فارس و دریای عمان محدود می شد، امروزه به بیشتر از ۲ میلیون کیلومتر مربع رسیده که اینجور ظرفیت عملیاتی در اختیار تعداد معدودی از کشورای دنیاس.
قابلیتای نظامی دریایی ایران به واسطه پیشرفت پروسهای طراحی و ساخت ناوشکنا ایجاد شده.
اونا به شکل ناو گروه های زیاد، ماموریتای بین المللی انجام میدن.
در ادامه نگاهی داریم به ناو شکنای سهند، دماوند، شهید بایندر و جماران.
ناوشکن چیه؟
درباره ناوشکن در رسانه ها و تلویزیون بسیار شنیده ایم. اما افراد کمی هستن که درباره این لوازم نظامی مهم اطلاعات لازم رو در اختیار داشته باشن. ناوشکن یه جور کشتی جنگی با قدرت مانور و عملیات سریعه.
از ناوشکنا واسه اسکورت ناوگانا یا گروه های رزمی و دفاعی در برابر شناورهای کوچیک و سبک استفاده می شه.
قبل از جنگ جهانی دوم بیشتر ناوشکن ها شناورهایی سبک و بدون توانایی اقیانوس پیمایی بودن. اما پس از جنگ جهانی دوم، ورود موشک های هدایت شونده به صحنهٔ نبردهای دریایی، زمینه ساز تحولات بزرگی در طراحی و کاربرده های کشتی های جنگی شد.
ناوشکن ها تونستن به لطف موشک های دوربرد، نقش هایی رو مسوولیتشو قبول کنن که قبلا فقط به ناوهای جنگی و جنگ ناوها تعلق داشت. این وضعیت باعث شد که ناوشکن های بزرگتر و قدرتمندتری با توانایی شرکت در عملیات های یدونه ساخته شه.
در این دوران حفاظت از ناوهای هواپیما بر و مدیریت پدافند هوایی ناوگروه ها به اصلی ترین ماموریت ناوشکن ها تبدیل شد و بعضی از وظایف سنتی اونا مثل اسکورت کاروان های دریایی و گشت ساحلی به ناوچه ها واگذار گشت. در ایران هم واسه حفاظت از کشتیای تجاری و نفت کش، خدمات محافظتی بسیاری به وسیله ناوگروهای ایرونی انجام قبول کرد.
حالا در اوایل سدهٔ بیست و یکم، ناوشکن ها به سنگین‌ترین واحدهای جنگ سطحی واسه استفاده عمومی تبدیل شده ان. ناوشکن های مدرن که به نام ناوشکن موشک انداز شناخته می شن، از دید تُناژ (وزنی) مشابه با ناوهای جنگ جهانی دوم هستن، اما از دید قدرت آتیش برتری فوق العاده‌ای بر اون ها دارن و حتی قادر به شلیک موشک های دارای کلاهک اتمی هم هستن.
ناوشکن سهند
ناوشکنا مثل خودرو و خیلی از لوازم صنعتی، دارای کلاسا و تیپای جور واجور هستن. یکی از کلاسایی که در صنایع نظامی دریایی ایران رایجه، کلاس منطقی که ناوشکن سهند، در این دسته قرار داره و در رده سوم هستش.
ساخت این ناو شکن به طور کامل بومی بوده و از طراحی تا تولید، به وسیله کارشناسان صنایع دریایی انجام گرفته.
پس از ناو شکن جماران و دماوند که در ادامه به معرفی اون می پردازیم، سهند سومین ناوشکن کلاس موج رو تشکیل میده. جالبه بدونین که جنس به کار رفته در بدنه ناوشکن سهند، توانایی رادار گریزی داره.
این کشتی جنگی به سامانه های الکترونیکی و دفاعی پیشرفته در طراز بین المللی مجهزه. این ناو شکن، پیشرفته ترین ناوگان دریایی ایران رو تشکیل میده.
ساخت این وسیله مدت کمتری در مقایسه با ساخت ناوشکن جماران وقت گرفته. اسم اونم به یاد ناوچه سهند که در عملیات سال ۶۷ مورد حمله موشکی قرار گرفت و غرق شد، سهند نام گذاری شده.
این ناوشکن به نسبت جماران و دماوند، قابلیتای فیزیکی و عملیاتی خاصی داره و بخاطر این، یکی از پیشرفته ترین ناو شکنای نیروی دریایی ارتش حساب می شه.
این ناوشکن همونطور که در تصاویر مشاهده می کنین، بیشتر از ۹۰ متر طول داره و بیشترین عرض بدنه اون ۱۲ متره. بدنه اصلی ناوشکن که به قول دریاییا سوپر استراکچر (super structure) است، از بیست بلوک مجزای چهار طبقه تشکیل شده.
اونا پس از ساخت در حوض خشک، سر هم بندی می شن.
بدنه اصلی ناو شکن جماران، در زمان ساخت از ۲۹ بخش تشکیل می شد.
کاهش ۹ بلوکی در ساخت ناوشکن سهند نشون میده که علم فنی در طراحی و ساخت و کاهش خطر پذیری ناوشکنا در میان کارشناسان نیروی دریایی افزایش زیادی داشته.
ناوشکن سهند، یکی از با دووم ترین بدنها رو در اختیار داره که قدرت مانور بالا در ماموریتای سخت با بد ترین شرایط آب و هوایی رو شدنی می کنه.
تموم بلوکا عایق بوده تا از نفوذ آب و آتیش به کل کشتی جلوگیری کنه.
بخشی که روی ناو میبینیم، دارای ۳ طبقه بوده که پل فرماندهی در بالاترین بخش عرشه قرار داره و در آخر، ارتفاع بالاترین قسمت عرشه نسبت به ناوهای دیگه زیاد شده.
از خصوصیات عملیاتی مهم ناوشکن سهند میشه به قدرت دریانوردی بالای اون اشاره کرد؛ طوری که این ناو بدون پشتیبانی توانایی بیشتر از ۱۵۰ روز دریانوردی اونم در آبایی با تلاطم بسیار بالا رو داره که به کمک سازه قوی تر اون اینجور قابلیتی رو به دست آورده.
مشابه خارجی ناوشکن سهند قیمتی بالغ بر ۳۰۰ میلیون دلار داره که در ایران با رقمی به مراتب کمتر از یه سوم اون ساخته می شه.
هم اینکه این رده از شناورهای رزمی به وسیله سازندگانی تشکیل شده از شرکتای چند کشور مخلتف ظرف ۳ تا ۴ سال ساخته می شه که قراره در ایران بین ۲ تا ۳ سال به نتیجه پایانی برسه.
بدنه این ناو هم سه ماه زودتر از زمان پیش بینی شده یه ساله به آب انداخته شد.طراحی بهتر، هوشمندانه تر و پخته تر سهند در کنار برخورداری از لوازم بیشتر و قابلیتای عملیاتی بعضی وقتاً دو برابر جماران، برتریای اصلی سهند نسبت به اون حساب می شه.
شاید یکی از جنبه های اصلی ساخت ناوشکن سهند که مانند جماران در شرایط آب و هوایی بندرعباس که در بیشتر روزای سال گرم و شرجیه، در سه شیفت کاری ساخته می شه، اثبات توانمندی کارشناسان کشور در ساخت یه شناور بزرگ و مجهزتر تو یه وقتی کمتر از یه سوم نسل قبلی اون هستش.
الحاق موج ۳، ۴ و خصوصاً موج ۵ سهند به عنوان اجناس بومی به ناوگان جنوب نداجا که باعث افزایش ناوهای رزمی موشک انداز متوسط و بزرگ اون به ۸ فروند می شه، توانمندی خیلی بیشتری به این نیروی راهبردی مخصوصا در مأموریتای دوربرد و در اقیانوسای دوردست میده.
این شناور می تونه در وقتی نزدیک ۳ هفته راه ۱۶ هزار کیلومتری مرزهای ایران تا سواحل آمریکا (در محدوده آبهای آزاد و بین المللی) رو طی کرده و ماموریتهای محوله رو به انجام برسونه. با این اوصاف، باید منتظر موند و دید که این ناو مدرن و پیشرفت یافته ایرونی، پس از ۲۵۰۰ سال رکورد دریانوردی نظامی به وسیله یه حکومت جداگونه در ایران رو می شکنه یا خیر.
در عرشه ناو سهند و در قسمت تلاقی با انتهای عرشه، محل خروجی گازهای موتور قرار گرفته و فضای بزرگی که پشت این خروجی دود ایجاد شده، محل نصب لوازم جور واجور رزمیه. دو پرتابگر دوتایی موشکای ضد کشتی از نوع نور و قادر و توپ یدونه لول ۴۰ میلیمتری فتح با نواخت ۳۰۰ تیر در دقیقه از اون جمله هستن.
در اسفند ۹۵، فرمانده نیروی دریایی ارتش در برنامه نگاه یه شبکه اول سیما اعلام کرد که این ناوشکن به زودی علمیاتی می شه.
ناوشکن شهید بایندر
یکی دیگه از ناوشکنای موشک انداز معروف ایران که از قدیمیا هستش، ناوشکن شهید بایندره که در سال ۱۳۴۳ هجری شمسی وارد ناوگان نیروی دریایی ایران شد.
این ناوشکن در ماموریتای زیادی شرکت کرده که از اون جمله میشه به درگیری مرزی سال ۱۳۴۷ ایران با نیروی دریایی عراق و درگیریای سال ۱۳۵۳ در جزایر سه گانه و حضور فعال در جنگ هشت ساله در منطقه دوم نیروی دریایی بوشهر اشاره کرد.
این ناوشکن حدود ۸۴ متر طول داره و عریض ترین بخش اون، تقریبا ۱۰ متره. ارتفاع اون تا عرشه اصلی هم ۲۳ متر گزارش شده و با سرعتی بالغ بر ۲۰ گره دریایی حرکت می کنه.
به دلیل فرسودگی، این ناو شکن در سال ۱۳۹۰ از ناوگان عملیاتی نیروی دریایی جدا شد.
اما با تلاش کارشناسان نیروی دریایی ایران، این وسیله دوباره از سال ۱۳۹۲ با تعمیرات اساسی، به ناوگان عملیانی نیروی دریایی ارتش وارد گشت. جالبه بدونین که در روند تعمیرات این ناوشکن، ۸ هزار قطعه بومی سازی، ۳۲۰۰ قطعه سرویس و ۲۵۰۰ قطعه خراب و ۱۷۰ سامانه، مورد تعمیر اساسی قرار گرفت.
شما می تونین روند بازسازی این ناوشکن رو در مستند باحال زیر تماشا کنین.
از جمله فعالیتایی که واسه عملیاتی شدن ناوشکن شهید بایندر در دستور کار قرار گرفت، نصب و راه اندازی سیستم کنترل آتیش سلاحای ناوشکن، توپ ۷۶ میلیمتری در پاشنه، توپ ۴۰ میلیمتری در سنه ناوشکن و راه اندازی سامانه پرتاب موشک سطح به سطح نوره.
۶۰ تن فولاد دریایی این ناوشکن هم در سالای گذشته تعویض شده و موتورهای اون مورد تعمیر اساسی قرار گرفتن.
در اشل بین المللی، شناورهای کلاس بایندر (Corvette) واسه اجرای نقش کشتیای گشتی توپ دار استفاده می شن.
باید اضافه کنیم که شناورهای رده بایندر از دو موتور ۵۲۵۰ اسب بخاری که به ۲ شفت وصل هستن نیرو گرفته و به بیشترین سرعت ۳۷ کیلومتر بر ساعت، برد ۳۸۴۰ کیلومتر با سرعت ۳۳.۳ کیلومتر بر ساعت و ۷۶۸۰ کیلومتر با سرعت ۲۲.۲ کیلومتر بر ساعت می رسند.
مستند زیر، روش مقابله ناوشکن شهید بایندر با دزدان دریایی رو تشریح می کنه.
تعداد ۱۳۰ نفر خدمه این ناوها رو تشکیل میدن.
یه دستگاه رادار جستجوی هوایی sps-6c ساخت «وستینگهاوس» در باند D با برد حدود ۱۴۶ کیلومتر (در برابر یه جنگنده معمولی) هست.
هم اینکه واسه جستجوی سطحی هم سامانه ای با برد ۴۶ کیلومتر در این شناورها نصب شده بود.
مهمترین تسلیحات ناوای رده بایندر تا ۱۹۹۰ شامل این موارده که بعضی از اول و بعضی بعد از ورود به ایران نصب و به کار گیری شدن: دو قبضه توپ ۳ اینچی (حدود ۷۶.۲ میلیمتر) از نوع MK34 با برد ۸.۳ کیلومتر علیه اهداف هوایی و ۱۲ تا ۱۲.۸ کیلومتر در برابر اهداف سطحی با نواخت تیر ۵۰ گلوله در دقیقه؛ یکی در سینه ناو (جلو) و دیگری در پاشنه (عقب)، یه قبضه توپ ۴۰ میلیمتری «بوفورس» دو لوله موجود در نیمه عقبی ناو و در عرشه اول با برد ۵ کیلومتر و برد پایانی ۱۰ کیلومتر و اندازه آتیش ۱۲۰ گلوله در دقیقه.
ناوشکن جماران
در سال ۱۳۹۱ بود که از ناوشکن جماران ۲ به عنوان یکی دیگه از ناوشکنای بومی ایران، رونمایی شد. این ناوشکن هم از جدید ترین لوازم ناوبری و سیستمای پیچیده دفاعی برخورداره.
دلیل طراحی و ساخت این ناوشکن، مقابله با قاچاق آدم، کالا و مواد مخدر در شمال کشوره. این ناو شکن در دریای خزر از حریم آبای ایران حفاظت می کنه.
۱۱ سال پیش یعنی در سال ۱۳۸۵، کار طراحی و ساخت اون در صنایع دریایی شهید تمجیدی انزلی شروع شده بود.
توانایی دفاعی، تهاجمی و ره گیری، تجهیز به شکلای جور واجور توپ، اژدر و موشک و رادارهای تاکتیکی سطحی، هوایی و توانایی حمل بالگرد و هم تجهیز به سامانه های کامل مدیریت جنگ الکترونیک، از جمله ویژگی ها و خصوصیات ناوشکن پیشرفته جماران ۲ حساب می گردن.
ناوشکن پیشرفته جماران ۲ حدود ۱۰۰ متر طول و بیشتر از ۱۳۰۰ تن وزن داره و از کاربردی ترین ناوشکن‌های موجود در دنیا به حساب می آید. هزینه ساخت ناوشکن جماران ۲، یه چهارم مشابه خارجی اون هستش.
ناوشکن جماران در دریای جنوب کشور، فعالیتای عملیاتی زیادی داره.
ناوشکن دماوند
این وسیله در سواحل شمالی مورد استفاده قرار گرفته و در سال ۱۳۹۱ رونمایی شده.
مستند زیر، گوشه ای از فعالیت این ناوشکن رو نشون میده. این ناوشکن رو یکی از کاربردی ترین ناوشکنای دنیا می دونن. مراحل جور واجور طراحی و ساخت اون در داخل انجام شده و به نسبت نمونه مشابه خارجی، یه چهارم هزینه داشته.
بومی‌سازی تجهیزاتی مانند رادار هوایی، سونار فعال و غیر فعال، رادار کنترل آتیش، سامانه‌های مخابرات داخلی و چیزای دیگه ای به جز اینا، از دیگر ویژگی های ناوشکن دماوند اعلام شده.
تموم این لوازم به صورت بومی در سازمان‌های تابعه وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح تولید شدن.