آیین های نوروزی اردبیلی ها: سرزمین چشمه های بهشتی

نوروز اردبیل ، مثل آیینای نوروزی در ۳۰ استان دیگه ایران، جذاب و دیدنیه و به دلیل طبیعت بکر و عجیب این خطه از ایران هزار رنگ به خصوص در ایام نوروز، میتونه گزینه شماره ۱ واسه سفر هموطنان به دیار چشمه بهشتی باشه. جایی با سوغات خوشمزه و طبیعتی بهشتی و مردمانی خونگرم و مهمون نواز که با ۱۵۰۰ اثر تاریخی و ۱۱۰ چشمه آب گرم و سرد، مقصد گردشگری سلامت و SPA ایران هستش.

نوروز اردبیل رو میشه با نوای تکم چی شناخت. نوای «تکم‌چی» بشارت نوروز می‌دهد براساس آئین‌های باستانی با زمزمه تولد دوباره بهار، مردم اردبیل با تشریفات، آئین‌ها و آداب و رسوم خاصی به استقبال سال نو و بهار می‌روند که اینم آوازی با نوای نشاط آفرین «تکم چی‌ها» بشارت داده می‌شه. یکی از رسوم قدیمی در اردبیل رسم اهدای توتک و دلکه به کودکان بوده و با اینحال‌که امکانات رفاهی مردم بیشتر شده سنن گذشته به‌دلیل درون مایه غنی هنوز واسه افراد تداعی‌کننده خیر و شادیه.

در گزارش  امروز سرویس گردشگری ما، نگاهی داریم به آیینا و سنتای باحال اردبیلیا تا با برنامه های این خطه، در روزای آخر سال آشنا شیم.

با ما همراه باشین.

اردبیل: دیار شگفتیا

مقصد گردشگری سلامت، گردشگری تاریخی، گردشگری طبیعی و گردشگری ورزش در شمال غرب ایران، حتما سرزمین چشمه بهشتی، دیار عارفان و خطه دلیر مردان اردبیل بوده که آوازه ظرفیتای گردشگری و تاریخی اون، شهره خاص و عام در داخل و خارج از کشوره.

هر چند اردبیل در ایام نوروز و حتی تابستون که یکی از بهترین آب و هوای کشور رو در گرمای سوزان مناطق کویری کشور در اختیار گردشگران قرار میده، اون طور که شایسته و بایسته ظرفیتای گردشگری این استان توانمنده با استقبال هموطنان و گردشگران بین المللی همراه نمی شه، اما با تغییر ذائقه سفر مسافران نوروزی و فرهنگ سازی بهینه مسئولان گردشگری و مدیریت شهری، میشه اردبیل رو در فهرست ۵ مقصد گردشگری فوق العاده نوروزی جای داد. البته، پیشرفت زیر ساختای توریستی این استان هم باید در عصر ایران ۱۴۰۰ با شتاب بیش تری دنبال کرد.

هفته ها و ماه ها واسه تماشای بخشی از تاریخ و طبیعت عالی استان اردبیل نیازه تا بشه بخشی از ۱۵۰۰ ابنیه تاریخی و باستانی و صدها ظرفیت طبیعت گردی استان رو به نظاره نشست و قدرت جادویی نقاش طبیعت رو در بوم عجیب اردبیلیا احساس کرد.

وجود بیشتر از ۱۵۰۰ اثر تاریخی به شکل محوطه ها، تپه ها، پلا، بناها و قلعه ها در جای جای استان از جمله محوطه تاریخی پیرازمیان در مشکین شهر ، گیلوان در شاهرود خلخال، تپه تاریخی نادر اصلاندوز و آناهیتا در سرعین، پل پردیس در شهرستان کوثر و هفت چشمه در اردبیل، بقاع شیخ صفی الدین اردبیلی و شیخ جبرائیل و مجموعه بزرگ بازار تاریخی اردبیل و قلعه های اولتون در پارس آباد، قهقهه در مشکین شهر و قیزقلعه در بیله سوار تایید کننده این امره.

آیینای نوروزی اردبیلیا: از بایرامی آیی تا بایراملیق

بررسیا نشون میده که عید نوروز در اردبیل به اعیادی با اسمای مثل “بایرامی آیی”، “ایل بایرامی” و در میان بعضی از طوایف به “امیرالمومنین(ع) بایرامی” می شناسنش. یکی از اولین آداب و رسوم عید نوروز که از اوایل اسفندماه و یا اواسط این ماه که معمولا به بایرام آیی در بین اهالی خطه اردبیل معروفه شروع می شه، غبارر وبی منازل یا خونه تکانیه که این بنا به ذائقه و سلیقه هر کدوم از افراد متفاوت بوده.

در این رسم زنان و مادران خونه با غبارروبی و شستشو وسایل منازل خود عید رو شروع و خود رو واسه این ماه آماده می کنن که این رسم رو به معنی پشت سر گذاشتن کهولت، مریضی، تنبلی و هرچه غم و اندوه س می دونن و با این کار خود رو واسه شروع سالی نو و پر از خیر و برکت و همراه با شادمانی آماده می کنن.

از آداب و رسوم خاص عید نوروز که در استان اردبیل و خطه آذربایجان رواج داره و از گذشتگان در این عید باستانی به نمایش گذاشته شده می ‌توان به دادن عیدی (بایراملیق) و سکه سال نو (ایل سکه سی) اشاره داشت. بایراملیق یا عیدی، در واقع هدیه ‌ایه که آدما به مناسبت فرا رسیدن عید به همدیگر می ‌بدن و معمولا این هدیه از طرف بزرگترها به کوچکترها داده می ‌شه و تاریخی قدیمی در میان اردبیلیا داره. 

البته در اردبیل و منطقه آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی، این هدیه می ‌تونه یک تخم مرغ رنگ شده عید باشه یا یک لباس و یا اسکناس تازه تا نخورده که بنا به سلیقه افراد در مناطق جور واجور فرق داره، اما اسکناس نو و یا پول، عادی‌ ترین نوع بایراملیق در استان اردبیله که آدما به همدیگر میدن.

هم چون رسومی که در خیلی از خونواده ها در دیگه استانای کشور هم رایجه، پدر خونواده اسکناس ‌های نویی رو در میان صفحات قرآن کریم نگهداری می کند و بعد از لحظه تحویل سال نو به اعضای خونواده هدیه میده و دادن عیدی به تازه عروس ‌ها و تازه دامادها و نامزدهای جوون از اهمیت زیادی در این خطه برخورداره.

فردی که «ایل سکه سی» رو می ‌دهد ممکنه پیرمردی ۹۰ ساله باشه و یا کودکی شش ساله. هیچ فرقی نداره بلکه ملاک برکت دسته. اگه در خونواده اردبیلیا، نو عروس باشه، بعضی از خونواده ها عادت دارن به مناسبت نوروز، خونچه به نو عروس داده و این رسم در اردبیل و آذربایجان متداوله و در این مواقع خونواده داماد با هدایایی خاص نوعروس و یا کسایی که تازه نامزد شدن به خونه عروس رفته و با کمی آجیل، شیرینی، و دیگه تنقلاتی که هدیه خود رو تزئین می کنن خونچه خود رو به نوعروس میدن.

آیین تکم خوانی

طبق یه آیین و سنت دیرین تکم که عروسکی سنتی و با گذشته تاریخی بسیاره در چند روز مونده به عید نوروز بر دستان تکم‌ چی ‌ها در کوی و برزن اردبیل نوید بهار رو میده. تکم خوانی آیینیه به قدمت نوروز و یادگاری از آداب و رسوم نوروز که همیشه در سرزمین آذربایجان به عنوان آیینی موندگار و منحصر به فرد مورد توجه مردم این خطه بوده و با روش مخصوص به وسیله تکم گردانا به اجرا گذاشته می شده.

این آیین سالیان دراز با آداب و رسوم قدیمی مردم آذربایجان و مخصوصا استان اردبیل آغشته بوده و همه ساله با فرا رسیدن عید نوروز، مردم به انتظار تکمچی می نشستن و توقع داشتن که تکم چی، سمبل نشاط بهاری، اونا رو واسه استقبال از بهار آماده سازه و هر چند این روزا تماشاگر کمرنگ شدن این آئین در درازای سالیان متمادی هستیم اما امروزه هم میشه گوشه ای از این رسم به یادگار مونده از پدرانمون رو در کوچه های بعضی روستاها فت و فراوون تماشاگر بود.

آئین چهارشنبه سوری در اردبیل

کلا فرهنگ مردم رو باید در درون زندگی مردم و از لابه لای باورهای اونا جستجو کرد، از اونجا که چهارشنبه سوری از آئینای دیرینه ایرانیاس جدای اینکه امروزه چیزی که در شهرهای بزرگ ایران در این شب انجام میشه بیشتر به جنگ و نزاع مثل س تا سور و شادی، اما جشن چهارشنبه آخر سال اردبیلیا متفاوت تر از دیگر استانا برگزار می شه.

جشن «سور» از گذشته بسیار دور در ایران عادی بوده ‌است که جشنی ملی و مردمیه و «چهارشنبه سوری» نام گرفته ‌است که این روز رو میشه طلایه‌دار نوروز معرفی کرد. در گذشته در ایران در آخر هر ماه جشن و پای‌ کوبی با نام سور عادی بوده ‌است و از طرف دیگه چهارشنبه پیش اعراب «یوم الارباع» خونده می‌ شد و از روزای شوم و نحس به حساب می‌ رفت و مردم این سرزمین در گذشته بر این باور بودن که روزای نحس و شوم رو باید با عیش و شادمانی گذراند تا شیاطین و اجنه فرصت رخنه در وجود آدمیان رو نیابند.

چهارشنبه سوری در استان اردبیل و خطه آذربایجان از اهمیت و جایگاه خاص در بین مردم این سرزمین برخورداره و مردم از چند روزی مونده به عید نوروز با در نظر گرفتن اینکه همه کارای منازل خود مثل غبارروبی، شست و رفت انجام دادن با برگزاری جشنی که گاه کوچیک و بعضی وقتا بزرگ و به مثال مهمانی درباریان انجام می شه به استقبال عید نوروز می‌ روند که این روز در اردبیل آداب و آئین مخصوص خود رو داره.

 در این روز مردم اردبیل در حیاط و یا کوچه های محل و کوی و برزن خود آتشی روشن می کنن و اونو نماد روشنایی، تلاش و برخلاف دور هم بودن هیزم آتیش اونو نماد دورهم بودن اعضای یه خونواده و در آخر دور شدن از بلاها و شیاطین معنا می کنن و برخلاف منطبق شدن این جشن با عقاید مردم سرزمین عرب این بیت فردوسی رو دلیل توجه به فروغ و روشن کردن‌ آتیش می دونن:

“نگویی که آتیش پرستان بَدند، پرستندگان پاک یزدان بُدند” .

از دیگر رسوم عادی در بین مردم آذربایجان و به دنبال اون استان اردبیل در روز چهارشنبه سوری میشه به جفت و جور آجیل و شیرینی مخصوص این روز اشاره کرد که آجیل مخصوص این روز شور و شیرین، مانند آجیل عادی مشگل گشاست، یعنی علاوه بر مواد اصلی بو داده شور و شیرین، مانند آجیل، برگه هلو و زردآلو ، قیسی، کشمش سبز، مویز، باسلـق، پسته و بادام، فندق بو نداده، نقل، شکر، پنیر، و مغز گردو هم اضافه می کنن.

اگه قصد سفر به استان اردبیل در نوروز ۹۷ دارین، قبل از سفر، فرصتای گردشگری و اقامتی استان رو از راه  اداره کل گردشگری و میراث فرهنگی و صنایع دستی استان اردبیل جویا شید که راهنمای خوبی واسه سفر به سرزمین شگفتیای طبیعی شمال غرب ایرانه. تصاویر خود رو از نوروز گردیای ۹۷ اردبیل از راه کانالای ما در شبکه های اجتماعی بفرستین.