با غذاهای خوشمزه ایلام آشنا شویم: از «خورشت تره کوهی» تا «دنده پلو» [قسمت اول]

غذاهای ایلام رو باید یکی از خوشمزه ترین غذهای اقوام ایرونی دونست. اگه قصد سفر به این نقطه دیدنی و بسیار تاریخی و خوش آب و هوای کشور داشتین، حتما پیشنهاد میکنیم که از سوغات و خورشتا و نونای این استان استفاده کنین. خورشت تره کوهی، ترخینه و دنده پلو از جمله طعام معروف ایلامه که در بخش اول معرفی غذاهای این استان معرفی میکنیم.

اگه شمام غذهای خوشمزه دیگری از استان سرسبز با مردمون خونگرم ایلان سراغ دارین، در اختیار سرویس گردشگری ما قرار داده و از راه کانالامون در شبکه های اجتماعی دنبال کنین.

خورشت تره کوهی

یکی از غذاهای خوب و ارگانیک ایلان، خورشت تره کوهیه که در واقع غذایی مخصوص غرب ایران هستش.
ایلامیا بعضی وقتا فکر می کنن که که خورشت تره کوهی، می تونین حریف جدی واسه قرمه سبزی باشه. خوب باید این غذا رو تست کرد و طعم اونو چشید و بعد قضاوت کرد.
به هر حال قرمه سبزی ایرانیا در داخل و بیرون مرز کشور طرفداران بسیار داره.
خورشت تره کوهی از دید ترکیب و رنگ، شباهت بسیاری به این غذای سنتی داره.
مواد لازم خورشت تره کوهی یعنی:

گوشت گوسفندی (از گوشت گوساله هم میشه استفاده کرد) ۴۰۰ گرم/ تره ساطوری شده ۵۰۰ گرم/ لوبیا سفید (می تونین از لوبیا قرمز هم استفاده کنید) نصف پیمانه/ پیاز متوسط و خرد شده ۱ عدد/ گرد لیمو اندازه لازم/ نمک به اندازه لازم/   فلفل قرمز به اندازه لازم/ زردچوبه به اندازه لازم/  روغن به اندازه لازم/ زعفران(دلخواه) به اندازه لازم/ سیب زمینی (واسه سرخ کردن و تزیین) ۳ عدد/  گوجه فرنگی ۲ عدد.

  روش درست کردن خورشت تره کوهی

در ظرفی مناسب کمی روغن ریخته و پیاز خرد شده رو در اون کمی تفت می دیم به طوری که نیمه طلایی شه.گوشت رو به پیاز اضافه میکنیم.بعد از خدود ۵ دقیقه زردچوبه و لوبیا سفید رو به اون اضافه میکنیم(دقت کنید لوبیا رو از شب قبل خیس کنید و آب اونو دو بار عوض کنید).پس از کمی تفت دادن حدود نیم لیتر آب به اون اضافه میکنیم و اجازه می دیم آب جوش بیاد.زیر شعله رو کم کرده و اجازه می دیم خوب بپزه.

در تابه ای جداگونه کمی روغن میریزیم و تره و جعفری ساطوری شده رو به اون اضافه میکنیم و حدود ۱۰ دقیقه تفت می دیم .وقتی گوشت پخت تره سرخ شده رو به اون اضافه میکنیم و نمک میزنیم.در ۵ دقیقه آخر گرد لیمو یا ۴ عدد لیمو عمانی رو به خورش اضافه میکنیم.و بعد از یک ربع زیر خورش رو خاموش میکنیم.سیب زمینی رو خلالی کرده و سرخ میکنیم و گوجه فرنگی رو هم خرد کرده و سرخ میکنیم و به عنوان تزیین روی غذا میریزیم می تونین زعفران اب کرده هم به خورش اضافه کنید و اگه ترشیش مناسب نبود کمی ابغوره یا ابلیمو بهش اضافه کنید.

تُرخینه ایلامیا چیجوریه؟

تُرخینه غذاییه بومی و مخصوص استان ایلام که در استان کرمانشاه و کردستان هم به عنوان غذای بومی و محلی مورد استفاده قرار می‌گیرد و طرفداران بسیار داره.
بانوان و مادران هنرمند استان ایلام با به کار گیری سبزی به نام شلم، گوجه‌ فرنگی، آب انار، ترخون، نعناع، پیاز، فلفل، زردچوبه، مایه‌ی خمیر، گندم و پونه‌ی کوهی به طبخ این غذای مغذی می‌پردازند. البته به دلیل در دسترس نبودن بعضی مواد اولیه‌ی تُرخینه در فصل زمستون، اون‌ها رو یه ماه قبل از شروع سرما جفت و جور کرده و در زمستون این غذای بومی و به درد بخور رو آماده می‌کنن.

اگه قصد پخت این غذای خوشمزه رو دارین، پیشنهاد میکنیم که حتما صبور باشین. مواد اولیه رو خوب شسته و کمتر سرخ کنین. هم اینکه به دلیل سبک پخت و طعم و عطر این خوراک سنتی به دو نوع دُوئینه و شُمینه تقسیم بندی می‌شه.

مواد لازم واسه طبخ این غذا یعنی: ترخینه چهار پیمانه/ پیاز یک عدد بزرگ/ روغن کمی برای سرخ کردن پیاز/ سبزی آش نیم کیلو/ عدس دو پیمانه/ نمک, زرد چوبه ,فلفل سیاه به میزان لازم/ کشک و نعنا و سیر داغ  در صورت تمایل

روش درست کردن ترخینه به این صورته که اول ترخینه رو در ظرفی جداگونه ریخته و رویش آب سرد ریخته تا دانه های بهم چسبیده از هم جدا شن. بعد، عدس رو جداگونه پخته و کنار می گذاریم. در قابلمه ای که واسه طبخ آش در نظر گرفتیم پیاز رو خرد کرده و با روغن تفت می دهیم تا طلایی شه.

کمی زردچوبه به اون اضافه می کنیم .ترخینه رو همراه با آب و سبزی آش و نمک و فلفل مشکی به پیاز داغ اضافه می کنیم. شعله رو ملایم می کنیم تا سبزی آش جا بییفتد. بعد عدس پخته شده رو اضافه می کنیم و می گذاریم آش جا بییفتد. موقع سرو کردن میتواند روی آش رو با کشک پیاز داغ ,نعنا داغ, سیر داغ و کشک تزیین کنید و میل فرمایید.

کوفته سیرابی (کفته سیرابی)

کوفته تبریزی رو باید معروف ترین کوفته دونست که طرفداران زیادی داره.
اما ایلامیا هم  کوفته مخصوص به خود دارن  که کوفته سیرابی نامیده می شه.
موارد اولیه اون ادویه مخلوط خورشی (سفره خونه ای)، تخم مرغ یه عدد، ۵۰۰ گرم سیرابی و شیردان تمیز شده و آماده س. هم اینکه پیاز رنده شده آبگرفته دو قاشق غذاخوری، دو تا ۳ قاشق غذا خوری پودر نون سوخاری، سبزیجات معطر، دو حبه سیر رنده شده، زردچوبه، نمک و فلفل، سبزیجات معطر مانند ترخون و جعفری و مرزه و نعنا و … خرد شده و در صورت تمایل یک تا ۲ قاشق غذا خوری رب گوجه فرنگی و پودر دارچین و پودر گلسرخ هم می تونین استفاده کنین.

روش درست کردن کوفته سیرابی ایلامیا

تلاش کنین در اول کار، سیردا و شیردان رو خوب تمیز کرده و چرخ کنین. پیاز رنده شده اضافه کنین و سیر و تخم مرغ و پودر نون سوخاری رو اضافه کنین. هم اینکه مقداری اولیه بریزین تا طعم بگیره.
مایه رو خوب ورز بدین. از مایه کوفته مقداری به اندازه یه گردوی بزرگ یا بزرگتر وردارین و در کف دست گرد کنین. تابه رو گرم کرده و مقداری روغن سرخ کردنی بریزین و کوفته ها رو تا موقیکه رنگشون عوض شه, سرخ کنین.

در صورت تمایل قبل از سرخ کردن می تونین داخل پودر نون سوخاری بغلتانید. با این کوفته های سرخ شده می تونین شکلای جور واجور غذاهای متنوعی جفت و جور کنین. در صورت تمایل میشه با این گوشت مقداری گوشت مرغ یا گوشت گوسفند یا گوساله هم چرخ کرد و نسبت اونو ۲ به یه یا به دلخواه تنظیم کرد.

پس از جفت و جور کوفته های دلخواه با سس و یا بدون سس و با به کار گیری سیخا و خلالای چوبی و با مواد دیگه می تونین اردور قشنگتر و خوشمزه ای ترتیب بدین و اینطوری با یه نوع کوفته خواهید تنوانست سینیا زیاد و متنوعی از  فینگر فودها جفت و جور کنین. در صورت بسیار ساده تر می تونین شکلای جور واجور کوفته ها رو داخل پیاز داغ عسلی و ادویه جات و رب گوجه بذارین و کمی گرما بدین تا به سس آغشته وشد و با شکلای جور واجور سبزیجات همراه با نون سرو کنین. همون خوراک ساده رو می تونین با برنج و یا همراه با پوره سیب زمینی و یا همراه با شکلای جور واجور پاستا و هم سبزیجات دیگه و شکلای جور واجور سسا سر میز ببرین..

شِله امیری ایلام

از دیگر غذاهای خوشمزه ایلامیا باید به شله امیری اشاره کرد که با ماش که از به درد بخور ترین حبوباته درست می شه و فیبر زیاد داشته و واسه کودکان و میانسالان عالی به نظر می رسه. ماش دارای ماده‌ی به نام مهارکننده‌ی پروتثاز و پروتئینه که هرکدوم در پیشگیری یا درمان مریضی‌های بسیار خطرناکی مثل کلسترول بالای خون، سرطان سینه و دیابت، خیلی موثره. این غذا در فصل سرما جفت و جور و طبخ می‌شه. این خوراک محلی به دلیل طبیعت گرم، در درمان سرماخوردگی بسیار موثر بوده و بیشتر به عنوان غذای دارویی مورد استفاده‌ی بیشتر خونواده‌های این استان قرار می‌گیرد. از مواد لازم میشه به نصف لیوان ماش، نصف لیوان برنج، یه عدد پیاز،  ۲ قاشق غذاخوری روغن و نمک و زردچوبه به مقدار لازم اشاره کرد.

روش درست کردن شله امیری ایلام

ماش‌های پاک شده رو در قابلمه بریزین و با آب فراوون بپزید. وقتی ماش پخته شد، برنجی رو که از یه ساعت قبل در آب خیس شده، به ماش اضافه کنین. پیاز رو خرد کنین ودر روغن تفت بدین و در آخر زردچوبه رو به اون اضافه کنین. وقتی برنج خوب پخته شد، پیاز داغ و نمک رو هم درون قابلمه بریزین. شعلهٔ اجاق رو کم کنین. اگه یه ساعت صبر کنین شله امیری خوب جا می‌افتد.

دنده پلو ایلام

این غذا یکی از غذاهای معروف استان ایلامه که طرفداران بسیاری داره.
دنده پلو با ماست محلی و سبزی خوردن بسیار دلچسبه و واسه کسانی که چربی خون بالا دارن توصیه نمیشه.

مواد لازم دنده پلو به توضیح زیره:‌

دنده (گوسفندی) ۱ کیلوگرم/ برنج ۶ پیمانه/ نمک به اندازه لازم/ فلفل به اندازه لازم/ زردچوبه به اندازه لازم/ پیاز (سرخ شده) پیاز ۳ قاشق سوپخوری/ زیره (ساییده شده و پلویی) ۲ قاشق سوپخوری/ دارچین ۱ قاشق سوپخوری

روش درست کردن دنده پلو ایلام

اول کمی روغن و زردچوبه کف قابلمه ریخته روی حرارت قرار می‌‌بدیم تا روغن بجوشه. دنده‌ها رو نمک و فلفل زده و از طرف چربی دنده کف قابلمه می‌چینیم و زیر اونو خیلی خیلی کم میکنیم. در ظرفی جداگونه برنج رو به مرحله آبکشی رسونده و پس از آبکش کردن اونو روی دنده ها ریخته و لابه‌لای اون پیاز داغ، زیره و دارچین می‌بدیم. در قابلمه رو دم‌کنی گذاشته و با شعله ملایم دو ساعت دم می‌کنیم تا گوشت دنده پخته و برنج هم دم بکشد. پس از پخت، برنج رو در دیس برمی‌گردونیم تا ته دیگ دنده اون دیده شه.

در  قسمت دوم، با بقیه غذاهای خوشمزه ایلام آشنا شید.